ที่มาของชื่อเดือนทั้ง 12

ทำไม 1 ปีมี 12 เดือน? แล้วชื่อเดือนภาษาไทยและภาษาอังกฤษมีที่มาจากอะไร?

An Other May
2 min readFeb 4, 2021

ก่อนหน้านี้เราเล่าเรื่องสีประจำวันและชื่อวันทั้ง 7 ไปแล้วว่าเกี่ยวข้องกับเทพและศาสตร์แห่งดวงดาว

ในเมื่อพูดถึงชื่อวันแล้ว จะขาดชื่อเดือนไปได้ยังไง

เดือนทั้ง 12 สัมพันธ์กับศาสตร์ของดวงดาวเช่นกัน โดยเกี่ยวข้องกับกลุ่มดาวบนท้องฟ้า (Constellation) และจักรราศี (Zodiac) แต่ที่มาของชื่อภาษาไทยและภาษาอังกฤษจะต่างกันสักหน่อย

เรามาเริ่มที่เรื่องปฏิทินก่อน ปฏิทินที่เราใช้กันทุกวันนี้เป็นปฏิทินสุริยคติ (Solar Calendar) ซึ่งใช้ตำแหน่งของดวงอาทิตย์เป็นหลักในการกำหนดช่วงเวลาของแต่ละเดือน

โลกของเราโคจรรอบดวงอาทิตย์ ดังนั้นเมื่อมองจากโลกออกไป ตำแหน่งดวงอาทิตย์ที่เราเห็นบนท้องฟ้าจะขยับไปเรื่อยๆ ตามการเคลื่อนที่ของโลก

ใน 1 ปี ตำแหน่งของดวงอาทิตย์ที่เรามองเห็นจะวนรอบท้องฟ้าโดยมีกลุ่มดาวจักรราศี 12 กลุ่มเป็นฉากหลัง โดยจะใช้เวลาเฉลี่ยราว 30 วันในการขยับจากกลุ่มดาวหนึ่งไปยังอีกกลุ่มดาวหนึ่ง และช่วงเวลาที่ดวงอาทิตย์อยู่ในอาณาเขตของกลุ่มดาวแต่ละกลุ่มนี่เองที่กลายมาเป็นช่วงเวลาของแต่ละเดือน

Image by pongpongching from Freepik

ยกตัวอย่างรูปด้านบน หากเราซึ่งอยู่บนโลกมองไปยังดวงอาทิตย์ กลุ่มดาวจักรราศีที่เราจะเห็นเป็นฉากหลังของดวงอาทิตย์ก็คือ Cancer (กรกฎ) และ Leo (สิงห์) แสดงว่า ณ เวลาที่โลกอยู่ที่ตำแหน่งนั้นเป็นช่วงเดือนกรกฎาคมหรือสิงหาคมนั่นเอง

เขียนสรุปเป็นตารางได้ตามนี้

พอจะเข้าใจเกี่ยวกับที่มาของเดือนทั้ง 12 แล้ว ทีนี้ก็มาถึงเรื่องชื่อกัน เริ่มจากภาษาไทยก่อน

อย่างที่บอกไปว่าช่วงเวลาของแต่ละเดือนเกี่ยวข้องกับกลุ่มดาวจักรราศี ชื่อภาษาไทยของทั้ง 12 เดือนถูกตั้งขึ้นในสมัย ร.5 โดยสมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ โดยมีรากศัพท์มาจากชื่อภาษาสันสฤตของจักรราศี

ชื่อเดือนของไทยมีคำลงท้าย 3 แบบ คือ อาคม อายน และอาพันธ์

อาคม (อาคะมะ) และ อายน (อายะนะ) แปลว่า “การเข้ามา/การมาถึง” ส่วน อาพันธ์ มาจาก อาพนฺธ (อาพันทะ) ซึ่งแปลว่า “การผูก”

มาถึงชื่อภาษาอังกฤษบ้าง

ชื่อภาษาอังกฤษของเดือนทั้ง 12 มีที่มาจากโรมันโบราณ แรกเริ่มปฏิทินโรมันโบราณมีแค่ 10 เดือน คือ มีนาคมถึงธันวาคม โดยวันเริ่มต้นปีคือวันที่ 1 มีนาคม ทั้งนี้เพราะเดือนมกราคมและกุมภาพันธ์เป็นช่วงฤดูหนาวซึ่งไม่มีกิจกรรมทางการทหาร (Dead Period) ชาวโรมันโบราณจึงไม่ได้ให้ความสำคัญกับ 2 เดือนนี้

เดือนมกราคมและกุมภาพันธ์ถูกเพิ่มเข้ามาภายหลัง ทำให้ปฎิทินมี 12 เดือน และต่อมาจูเลียส ซีซาร์ (Julius Caesar) ได้เปลี่ยนให้วันที่ 1 มกราคมเป็นวันขึ้นปีใหม่แทนวันที่ 1 มีนาคม

สรุปก็คือ เดือนทั้ง 12 เกี่ยวข้องและเชื่อมโยงกับจักรราศี ซึ่งเป็นที่มาของช่วงเวลาของแต่ละเดือนนั่นเอง

ชื่อเดือนภาษาไทยมีรากศัพท์มาจากชื่อจักรราศีภาษาสันสกฤต ส่วนชื่อเดือนภาษาอังกฤษมีที่มาจากภาษาละตินของโรมันโบราณ

รวมทั้งหมดมาเทียบกันให้ดู

จบภารกิจเรื่องชื่อ ทั้งชื่อวันและชื่อเดือนแล้ว

ไว้เจอเรื่องอะไรน่าสนุกจะหามาเล่าให้ฟังอีกนะ :)

#MayIWrite

References

https://astrological-sign.com/what-are-the-zodiac-signs-months/

https://blog.britishmuseum.org/whats-in-a-name-months-of-the-year/?fbclid=IwAR2tnJ2kAuHTTSZtmMDJlurO0vJTQNvQj6BZqRMEwcPzGsnZ8wFBwpZan2I

https://blog.prepscholar.com/zodiac-symbols-signs?fbclid=IwAR1D7F7UemfpdvGC1Jhtil-bEY2JzzfaiaSEr4t2bqVcVix25s_eIRY8qE4

http://curious.astro.cornell.edu/about-us/125-observational-astronomy/timekeeping/calendars/765-why-are-most-months-30-or-31-days-long-intermediate

https://en.wikipedia.org/wiki/Hindu_calendar#Solar_month_names

https://pantheon.org/miscellaneous/origin_names_months.php?fbclid=IwAR0u6zhkY2s7nCA0Dv4wVwzxekWOCDUioDrwZnHB3sN7AGpolVHN-R1Imi4

https://sites.google.com/site/tamiletymology/astronomy-and-calendar/months-names-english-and-sanskrit

http://thaiastro.nectec.or.th/library/article/184/

https://www.almanac.com/content/how-did-months-get-their-names?fbclid=IwAR1D7F7UemfpdvGC1Jhtil-bEY2JzzfaiaSEr4t2bqVcVix25s_eIRY8qE4

https://www.gotoknow.org/posts/429146

--

--